शाला
शाला
सम्पाद्यताम्नामम्
सम्पाद्यताम्| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | शाला | शाले | शालाः |
| सम्बोधनप्रथमा | शाले | शाले | शालाः |
| द्वितीया विभक्तिः | शालाम् | शाले | शालाः |
| तृतीया विभक्तिः | शालया | शालाभ्याम् | शालाभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | शालायै | शालाभ्याम् | शालाभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | शालायाः | शालाभ्याम् | शालाभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | शालायाः | शालयोः | शालानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | शालायाम् | शालयोः | शालासु |
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला, स्त्री, (शो + “बाहुलकात् श्यतेरपि कालन् ।” इत्युज्ज्वलदत्तोक्त्या कालन् । १ । ११७ ।) गृहम् । इत्यमरः ॥ (यथा, भागवते । ८ । ९ । १६ । “धूपामोदितशालायां जुष्टायां माल्यदीपकैः ॥”) वृक्षस्य स्कन्धशाखा । गृहैकदेशः । इति मेदिनी ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला स्त्री।
सभागृहम्
समानार्थक:वास,कुटी,शाला,सभा
2।2।6।1।3
वासः कुटी द्वयोः शाला सभा सञ्जवनं त्विदम्. चतुःशालं मुनीनां तु पर्णशालोटजोऽस्त्रियाम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, स्थानम्, मानवनिर्मितिः
शाला स्त्री।
प्रधानशाखा
समानार्थक:स्कन्धशाखा,शाला
2।4।11।1।4
समे शाखालते स्कन्धशाखाशाले शिफाजटे। शाखाशिफावरोहः स्यान्मूलाच्चाग्रं गता लता॥
पदार्थ-विभागः : अवयवः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला¦ स्त्री शाल--अच्।
१ गृहे अमरः। वृक्षस्य
२ स्कन्द-स्थशाखायाञ्च।
३ गृहकैदेशे (चाल) मेदि॰।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला [śālā], [शाल्-अच्]
An apartment, a room, saloon, hall; न तत्र च आरामविहारार्थाः शालाः स्युः Kau. A.2.1; गृहैर्विशालैरपि भूरिशालैः Śi.3.5; so संगीतशाला, रंङ्गशाला &c.; निजमधिरुह्य विलोकनीयशालम् Śiva B.26.78.
A house, an abode; तस्यान्त इह भूयास्म महाशाला महाकुलाः ।
The upper or main branch of a tree.
The trunk of a tree.
A stable, stall; as in वाजिशाला, गर्दभशाला &c.; शाला- विधिस्तम्भगतैश्च नागैः R.16.41.
A pavilion erected for making gifts; Dānasāgara, Bibl. Ind.274, Fasc.1. p. 146. -Comp. -अजिरः, -रम् a hollow earthen cup. -मुखम् the front of a house. (-खः) a kind of rice. -मृगः a jackal.
वृकः a dog; सिंहानां च सुखेन मूर्धसु पदं धास्यन्ति शालावृकाः Bv.1.72.
a wolf.
a deer.
a cat.
a jackal.
a monkey. -सद् a. one who stays at home; शालासदां प्रजानाम् Ait. Br.1.14.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला f. See. below
शाला f. ( ifc. also n( शाल). )a house , mansion , building , hall , large room , apartment , shed , workshop , stable AV. etc. ([ cf. Germ. saal ; Eng. hall])
शाला f. a large branch(See. शाखा) L.
शाला f. a kind of metre(See. शालिनी).
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śālā in the Atharvaveda[१] and later[२] denotes a ‘house’ in the wide sense of the word, including such meanings as ‘stall’ for cattle, ‘shed’ for corn, etc.[३] See Gṛha. The householder is called Śālā-pati, ‘lord of the house,’ in the Atharvaveda.[४]
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शाला स्त्री.
पूर्व-केन्द्रित धरन वाली अतएव ‘प्राचीनवंश’, महावेदि के पश्चिम की ओर स्थित यज्ञीय शाला, बौ.श्रौ.सू. 6.1; आप.श्रौ.सू. 1०.5.1; प्राग्वंश, 3.4; इसे विमित भी कहते हैं। यह एक चतुष्कोणीय मण्डप है, जिसकी नाप 2० × 1० ‘अरित्न’ होती है, का.श्रौ.सू. 7.1.24 (भाष्य - 16 × 12 प्रक्रम); इसमें कोनों में चार खिड़कियां एवं चार द्वार (अतीकाश) होते हैं (आप.श्रौ.सू. 1०.5.4); चटाई (कट) से ढकी हुई एवं घिरी हुई। दक्षिण की ओर व्रतदुग्ध पकाने के लिए एक कक्ष होता है और पश्चिम में यजमान पत्नी के लिए एक झोपड़ी (पत्नीशाला); उत्तर की तरफ चटाई से घिरे हुए दो शौचालय यजमान एवं यजमानपत्नी के लिए, यदि जल-स्थान दूरी पर स्थित हो। शाला के भीतर तीन अगिन्यां स्थापित की जाती हैं (तुल.-विहार), बौ.श्रौ.सू. 6.1; आप.श्रौ.सू. 1०.5.1-5. इस शब्द का अर्थ ‘अगिन्शाला’ भी है, आप.श्रौ.सू. 3.4.8 भाष्य = अग्न्यागार।