शीर्षण्य
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्यः, पुं, (शिरसि भवः । शिरस + “शरीरा- वयवाच्च ।” ४ । ३ । ५५ । इति यत् । “वा केशेषु ।” ६ । १ । ६१ । इत्यस्य वार्त्तिकोक्त्या शीर्षन्नादेशः ।) विशदकचः । तत्पर्य्यायः । शिरस्यः २ । इत्यमरः ॥ द्वे स्वतः स्नानादिना वा निर्म्मले अन्योन्यासंपृक्ते केशे । शीर्षे भवं शीर्षण्यं ढघे कादिति यः । पाददन्तेत्यादिना शीर्षस्य शीर्षणादेशः । इति भरतः ॥ (शिरसि- निबद्धे, त्रि । यथा, ऋग्वेदे । १ । १६२ । ८ । “शीर्षण्या रसना रज्जुरस्य ।” “शीर्षण्या शिरसि बद्धा रसना मेखला इव ।” इति तद्भाव्ये सायणः ॥ * ॥ श्रेष्ठे च त्रि । यथा, भागवते । ५ । ४ । १५ । “यद्यच्छीर्षण्याचरितं तत्तदनुवर्त्तते लोकः ॥” शीर्षण्यः श्रेष्ठस्तेनाचरितम ।” इति तट्टीका ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्य पुं।
निर्मलकेशः
समानार्थक:शीर्षण्य,शिरस्य
2।6।98।1।3
वेणी प्रवेणी शीर्षण्यशिरस्यौ विशदे कचे। पाशः पक्षश्च हस्तश्च कलापार्थाः कचात्परे॥
पदार्थ-विभागः : अवयवः
शीर्षण्य नपुं।
शिरस्त्राणः
समानार्थक:शीर्षक,शीर्षण्य,शिरस्त्र
2।8।64।1।1
शीर्षण्यं च शिरस्त्रेऽथ तनुत्रं वर्म दंशनम्. उरश्छदः कङ्कटको जागरः कवचोऽस्त्रियाम्.।
पदार्थ-विभागः : वस्त्रम्
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्य¦ पु॰ शीर्षे बध्यते शीर्ष + यत् शीर्षन्नादेशः।
१ शिर-स्त्राणे अमरः। शीर्षे भवः यत्।
२ विशदकेशे पु॰ अमरः
३ पिशदकेशयुते त्रि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्य¦ n. (-ण्यं) A helmet. m. (-ण्यः) Clean and unentangled hair. E. शीर्षन् substituted for शिरस्, and यत् aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्यः [śīrṣaṇyḥ], [शीर्षन्-यत्] a.
Clean or unentangled hair.
White.
Produced in the head.
Beneficial to the head.
Chief; यद्यच्छीर्षण्याचरितं तत्तदनुवर्तते लोकः Bhāg.5.4.15.
ण्यम् A helmet; वरशीर्षण्यशीर्षाणः Śiva B.14.49.
A head-dress (hat, cap &c.).
Ved. A head-rope.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीर्षण्य mf( आ)n. being in or on the head RV. etc.
शीर्षण्य mf( आ)n. being at the head( fig. ) , first Ka1t2h. BhP.
शीर्षण्य m. clean and , unentangled hair L.
शीर्षण्य n. the head of a couch A1pS3r.
शीर्षण्य n. a helmet L.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śīrṣaṇya in the Brāhmaṇas[१] denotes the ‘head’ of a couch (Asandī).