होत्रक
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
Monier-Williams सम्पाद्यताम्
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
होत्रक m. an inferior होतृpriest or an assistant of the -H होतृ(in a wider sense applied to all the chief priests ; See. under होतृ) AitBr. Gr2S3rS.
होत्रक m. N. of a son of काञ्चनBhP.
Purana index सम्पाद्यताम्
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a son of काञ्चन and father of Janhu. भा. IX. १५. 3.
Vedic Index of Names and Subjects सम्पाद्यताम्
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Hotraka in the Aitareya Brāhmaṇa[१] denotes ‘assistant of the Hotṛ’ priest.
Vedic Rituals Hindi सम्पाद्यताम्
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
होत्रक पु.
एक सहायक पुरोहित (सोम याग में इनकी संख्या 12 होती है, मा.श्रौ.सू. 2.1.1.4; 2.4.1.21 (चमसाध्वर्यु लोग अथवा सहायक ऋत्विज् लोग); 2.1.5.14 (दक्षिणायें); ‘होता’ का सहायक; इनका वरण (चयन) इनके स्व-स्व कार्यों के सम्पादन के समय किया जाता है। ये एवं चमसाध्वर्यु लोग प्रधान ऋत्विजों के सहायक होते हैं, श्रौ.को. (अं.) 1.9; II.5.37; द्रष्टव्य - The Ritual sutra, जे.गोंड, शब्दसूची, पृ. 662; चि.भा.से. ः कुल मिलाकर छः, ‘चमसिन्’ लोगों से अंशतः मिलते-जुलते (सदृश), आप.श्रौ.सू. 22.23.4. प्रातःसवन में पाँच होत्रक, एवं मध्याह्न के समय में छः होत्रक होते हैं, बौ.श्रौ.सू. 21.22, शस्त्र के पाठ में भाग लेने वाले होत्रक हैं ः मैत्रावरुण, ब्राह्मणाच्छंसी एवं अच्छावाक, काशिकर 291 (नेष्टा, पोता एवं आगनीध्र को भी होत्रकों की सूची में सम्मिलित करते हैं) इण्डेक्स; भा.श्रौ.सू. 13.2०.21।