इरिण

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिणम्, क्ली, (ऋच्छतीति । ऋ गतिप्रापणयोः, किदिच्चेति इनन् ।) शून्यम् । ऊषरभूमिः । इत्य- जयः ॥ (यथा, मनुः । ३ । १४२ ।) “यथेरिणे वीजमुप्त्वा न वप्त्वा लभते फलम्” ।)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिण¦ न॰ ऋ--इन किच्च।

१ ऊषरभूमौ,

२ निरालम्बे,

३ शून्येच।
“यथा गौरो अपाकृतं तृष्यन्नेत्यवेरिणम्” ऋ॰

८ ,

४ ,

३ ।
“यथेरिणे वीजमुप्त्वा न वप्ता लभते फलम्” मनुः।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिण¦ n. (-णं)
1. A desert, an inhospitable region.
2. Salt or barren soil. E. ऋ to go, इनन् Una4di affix, and the initial changed to इ।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिणम् [iriṇam], [ऋ-इनच्-किदिच्च Uṇ.2.51.]

A salt-ground, saline soil; यथेरिणे बीजमुप्त्वा न वप्ता लभते फलम् Ms.3.142; Y.1.151.

Hence, a bare or barren soil, desert, dreary region.

Non-support.

A rivulet, well (Ved.).

A hollow, hole.

A dice-board; प्रवातेजा इरिणे वर्वृताना Rv.1.34.1. -णः Calamus Scriptorious (Mar. बोरू), Mb.2.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिण n. ( ऋ, " to go " Un2. ii , 51 ; connected with इरा) , a water-course

इरिण n. a rivulet , well RV.

इरिण n. any excavation in the ground , a hollow , hole AV. TS. S3Br. Ka1tyS3r.

इरिण n. a dice-board RV. x , 34 , 1

इरिण n. a desert , an inhospitable region

इरिण n. a bare plain , barren soil

इरिण n. salt soil Mn. Ya1jn5. MBh. etc.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Iriṇa (neut.) occurs not rarely in the later Saṃhitās and Brāhmaṇas in the sense of ‘a cleft in the ground,’ usually natural (sva-kṛta). The same meaning is also, as Pischel shows, to be ascribed to it in three passages of the Rigveda, in one of which the hole is referred to as ‘made by water’ (apā kṛtam). In another passage of the Rigveda the word refers to the place on which the dice are thrown. Hence Pischel concludes that the dicing-board must have been so called because it contained holes into which the dice had to be thrown if possible. Lüders, however, points out that this assumption is not necessary; the dice (Akṣa) were merely thrown on a space dug out, which could be called Iriṇa, as being a hole in the ground, though not a natural one. This view is supported by the commentary of Sāyaṇa, as well as by Durga in his note on the Nirukta.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इरिण पु.
स्वाभाविक रूप से खुदा हुआ भूमि का टुकड़ा, आप.श्रौ.सू. 5.25.9 (रु. स्वभावतः ऊषरे देशे नावस्येत् आहितागिन्व्रतानि, मा.श्रौ.सू. 1.5.6.17; 6.1.5.16 (अनुवाद- स्वाभाविक रूप से बंजर); 9.1.1.12; जै.ब्रा. I.134।