दारु
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु, क्ली, पुं, (दीर्य्यते इति । दॄ + “दॄसनिजनीति ।” उणां । १ । ३ । इति ञुण् ।) काष्ठम् । इत्य- मरभरतौ ॥ (यथा, महाभारते । १ । १४५ । ११ । “शणं तैलं घृतञ्चैव जतु दारूणि चैव हि । तस्मिन् वेश्मनि सर्व्वानि निक्षिपेथाः समन्ततः ॥”)
दारु, क्ली, (दॄ + ञुण् ।) देवदारु । (यथा, सुश्रुते उत्तरतन्त्रे । १७ । “दारुपद्मकशुण्ठीभिरेवमेव कृतोऽपि वा ॥” अस्य पर्य्यायो यथा, वैद्यकरत्नमालायाम् । “सुरदारु द्रुकिलिमं सुराह्वं भद्रदारु च । देवकाष्ठं पीतदारु देवदारु च दारु च ॥”) पित्तलम् । इति मेदिनी । रे, ४७ ॥
दारुः, क्षि, (दॄ + ञुण् ।) शिल्पी । दारकः । इति धरणी ॥ (यथा, ऋग्वेदे । ७ । ६ । १ । “इन्द्रस्येवप्र तवसस्कृतानि वन्देदारुं वन्दमानो विवविभ ॥” “दारुं पुरां भेत्तारं वन्दे ।” इति तत्र सायनः ॥) दाता । इति त्रिकाण्डशेषः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु पुं-नपुं।
काष्ठम्
समानार्थक:काष्ठ,दारु
2।4।13।1।2
काष्ठं दार्विन्धनं त्वेध इध्ममेधः समित्स्त्रियाम्. निष्कुहः कोटरं वा ना वल्लरिर्मञ्जरिः स्त्रियौ॥
: नौमध्यस्थरज्जुबन्धनकाष्ठम्, नौकापार्श्वद्वयबन्द्धचालनकाष्ठम्, नौपृष्ठस्थचालनकाष्ठम्, नौकाबन्धनार्थः_काष्ठकुद्दालः, द्वारस्तम्भाधःस्थितकाष्ठम्, कवाटबन्धनकाष्ठम्, अग्निसन्दीपनकाष्ठम्, यागादौ_हूयमानकाष्ठम्, लोष्टभेदनकाष्ठम्, लाङ्गलस्याधस्थलोहकाष्ठम्, हलयुगयोर्मध्यकाष्ठम्, प्रज्वलकाष्ठम्, अर्धदग्धकाष्ठम्, पशुबन्धनकाष्ठम्, मन्थदण्डदारककाष्ठम्
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
दारु नपुं।
देवदारुवृक्षः
समानार्थक:शक्रपादप,पारिभद्रक,भद्रदारु,द्रुकिलिम,पीतदारु,दारु,पूतिकाष्ठ,देवदारु
2।4।53।2।4
शल्यश्च मदने शक्रपादपः पारिभद्रकः। भद्रदारु द्रुकिलिमं पीतदारु च दारु च॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु¦ पु॰ न॰ दीर्य्यते दॄ--ऊण्। काष्ठे अमरः
“प्रतिगृह्णन्नविद्वांस्तु भस्मीभवति दारुवत्”।
“वानस्पत्यं मूलफलंदार्वग्न्यर्थं तथैव च” मनुः
“शैक्यं कमण्डलुञ्चैव द्विदलंदारुमेव च” हरिवं॰
२०
१ अ॰।
१ पित्तले
२ देवदारुणिमेदि॰।
३ शिल्पिनि
४ दारके त्रि॰ धरणिः। दा--दानेदो--खण्डने वा रु।
५ दानशीले
६ खण्डनशीले च त्रि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु¦ mfn. (-रुः-र्वी-रु)
1. Liberal, munificent, a giver, a donor.
2. An artist.
3. Tearing, rending, a tearer. mn. (-रुः-रु) Wood, timber. n. (-रु)
1. A sort of pine, (Pinus devadaru.)
2. Brass. E. दॄ to tear or split, Unadi affix उण्, or दा to give, रु Unadi aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु [dāru], a. [दीर्यते दॄ-उण्]
Tearing, rending.
Liberal.
Kind.
रुः A liberal or munificent man.
A donor.
An artist. -रु n. (said to be m. also)
Wood, a piece of wood, timber.
A block.
A lever.
A bolt.
The pine or Devadāru tree.
Ore.
Brass. -Comp. -अण़्डः the peacock. -आघाटः the woodpecker. -कर्मन्, -कृत्यम् wood-work; Pt.1.96. -गर्भा a wooden-puppet. -जः a kind of drum. -निशा, -पिता, -हरिद्रा N. of a plant, a species of curcuma (Mar. दारुहळद, आंबेहळद). -पात्रम् a wooden vessel, such as a trough. -पुत्रिका, -पुत्री a wooden doll. -फलः, -लम् Pistachio (Mar. पिस्ता). -मत्स्याह्वयः a lizard; also मुख्याह्वय. -मुख्याह्वया, -मुख्याह्वा a lizard.
यन्त्रम् a wooden puppet moved by strings.
any machinery of wood. -वधूः a wooden doll. -सारः sandal. -सिता Cinnamon in sticks (Mar. दालचिनी). -हस्तकः a wooden spoon. -हारः a wood-cutter, procurer of wood; नैष्कर्तृको दारुहारः ॥ ŚB. on Ms.1.2.28.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु mfn. liberal L. (See. Pa1n2. 3-2 , 159 )
दारु m. See. 2. दारु.
दारु mfn. breaking , splitting ( इन्द्र) RV. vii , 6 , 1
दारु m. an artist L.
दारु m. n. ( g. अर्धर्चा-दि)a piece of wood , wood , timber RV. AV. TS. Br. Up. MBh. R. etc. (usually n. , m. only Hariv. 15522 )
दारु n. Pinus देवदारुSus3r.
दारु n. ore L. [connected with 4. द्रुand तरु; cf. also Zd. dauru ; Gk. ? , ? ; Goth. triu ; Germ. trewo ; Eng. tree].
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Dāru, ‘wood,’ is frequently mentioned in the Rigveda and later,[१] denoting amongst other things the pole of a chariot,[२] logs as fuel,[३] the wooden parts of a car,[४] possibly wooden stocks,[५] and so forth.
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
दारु न.
इध्म-काष्ठ (त्रयोविंशतिदारुमयं इध्मं करोति), भा.श्रौ.सू.7.6.4.