दाल्भ्य

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दाल्भ्यः, पुं, (दल्भस्य मुनेर्गोत्रापत्यम् । “गर्गा- दिभ्यो यञ् ।” ४ । १ । १०५ । इति यञ् ।) मुनिविशेषः । (यथा, महाभारते । २ । ४ । ११ । “वको दाल्भ्यः स्थूलशिराः कृष्णद्वैपायनः शुकः ॥”)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दाल्भ्य¦ पुंस्त्री दलभस्य गोत्रापत्यम् गर्गा॰ यञ्। दल्मर्पि-गोत्रापत्ये ववे मुनिभेदे।
“वकोदाम्भ्यः स्थूलशिणःकृष्णद्वैपायनः शुकः” भा॰ स॰

४ अ॰ दलभशब्दे छान्द्रो॰वाक्यम् दृश्यम्। तस्य युवापत्यम् यूनि फिञ्। दाल्-भ्यायनि दल्भ्यस्य यून्यपत्ये।

२ पुण्याश्रमरूपे तीर्थभेदे।
“दाल्भ्यघोषश्च दाल्भ्यश्च धरणीस्थो महात्मनः। कौ-न्तेयानन्तयशसः सुव्रतस्यामितौजसः। आश्रमः ख्या-यते पुण्यस्त्रिषु लोकेषु विश्रुतः” भा॰ व॰

९० अ॰

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दाल्भ्यः [dālbhyḥ], N. of a grammarian.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दाल्भ्य/ दाल् m. (fr. दल्भ, iv , i , 105 ) patr. of केशिन्Ta1n2d2yaBr. xiii , i 0 , 8

दाल्भ्य/ दाल् m. of वकChUp. i , 2 , 13

दाल्भ्य/ दाल् m. of चैकितायनChUp. i , 8 , 1

दाल्भ्य/ दाल् m. N. of a grammarian VPra1t. iv , 15

Purana index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

(I)--a sage of the Auttama epoch. M. 9. १४.

(II)--the sage who initiated the fallen wives of कृष्ण in the अनन्गदानव्रतम् and thus rescued them. M. ७०. १०, १३. [page२-085+ २५]

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

DĀLBHYA (BAKADĀLBHYA) : A Maharṣi of Naimi- śāraṇya. In Vāmana Purāṇa, there is a story of how this sage once performed a homa and burnt Dhṛtarāṣṭra's kingdom in the sacrificial fire.

Long ago some of the sages of Naimiśāraṇya approached Dhṛtarāṣṭra with a request for some money. Their leader was the sage Dālbhya (Baka). It was he who begged Dhṛtarāṣṭra for money. The king not only refused to give money, but also insulted the sage. Pro- voked at this, Dālbhya began performing a homa in which Dhṛtarāṣṭra's kingdom was the havis in the form of sliced meat. This homa was performed in Avakīrṇa- mahātīrtha at Pṛthūdaka. As a result of it the kingdom began to decline. The King was alarmed and consulted great scholars and astrologers about the cause of the country's decline. They told him that the cause of the disaster was Dālbhya's homa. Dhṛtarāṣṭra at once pro- ceeded with rich presents to propitiate Dālbhya at Avakīrṇamahātīrtha. Dālbhya was pleased and as desired by the King, performed homa with milk and honey and revived all those who had died. (Vāmana Purāṇa, Chapter 39).

Mahābhārata, Sabhā Parva, Chapter 4, Verse 11 says that this Mahaṛṣi flourished in Yudhiṣṭhira's assembly. On another occasion, he is referred to, as coming to Dyumatsena, the father of Satyavān. At that time, he comforted Dyumatsena by saying that Satyavān would be blessed with longevity. (M.B. Vana Parva, Chapter 298, Verse 17).


_______________________________
*8th word in left half of page 195 (+offset) in original book.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Dālbhya, ‘descendant of Dalbha,’ is a variant of Dārbhya. It is the patronymic of (a) Keśin in the Pañcaviṃśa Brāhmaṇa; (b) Caikitāyana in the Chāndogya Upaniṣad and the Jaiminīya Upaniṣad Brāhmaṇa; (c) Vaka in the Chāndogya Upaniṣad and the Kāṭhaka Saṃhitā.