मर्क
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मर्क, सर्पे । सौत्रधातुरयम् । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-पर०-सक०-सेट् ।) मर्कटः । इति दुर्गा- दासः ॥
मर्कः, पुं, (मर्च्चति चेष्टते इति । मर्च्च् + “इण् भीकापाशल्यतिमर्च्चिभ्यः कन् ।” उणा० ३ । ४३ । इति कन् । यद्वा, मर्कति सर्पतीति । मर्क + अच् ।) देहः । वायुः । इत्युणादिकोषः ॥ (शुक्रपुत्त्रः । यथा, वाजसनेयसंहितायाम् । ७ । १६ । “उपयामगृहीतोऽसि मर्काय त्वा ॥” “मर्कः शुक्रपुत्त्रोऽसुरपुरोहितः ।” इति तद्भाष्ये महीधरः ॥) वानरः । इति शब्दरत्नावली ॥ (यथा, श्रीमद्भागवते । १० । ८ । २९ । “मर्कान् भोक्ष्यन् विभजति स चेन्नात्ति भाण्डं भिनत्ति ॥” “मर्कान् मर्कटान् ।” इति तट्टीकायां श्रीधर- स्वामी ॥ त्रि, मार्ज्जयिता । यथा, ऋग्वेदे । १० । २७ । २० । “सूरश्च मर्क उपरो बभूवान् ॥” “मर्को मार्ज्जयिता ।” इति तद्भाष्ये सायनः ॥)
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मर्क¦ गतौ सौ॰ पर॰ सक॰ सेट्। मर्कति अमर्कीत् ममर्क।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मर्क¦ m. (-र्कः)
1. The air, the wind.
2. The body.
3. A monkey. E. मर्च to sound, or a Santra root, to move, Una4di aff. कन् |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मर्क [marka], a. Ved.
Cleaning, purifying.
Perishing, dying away.
र्कः The vital breath, life-wind.
An ape, a monkey; मर्कान् भोक्ष्यन् विभजति स चेन्नात्ति भाण्डं भिनत्ति Bhāg.1.8.29.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मर्क m. an ape , monkey BhP.
मर्क m. N. of वायु, the wind L.
मर्क m. the mind L.
मर्क m. ( मृच्See. मर्च्below) seizure i.e. eclipse (of sun) RV. x , 27 , 20 ( मर्क) , N. of the पुरोहितof the असुरs (held to be a son of शुक्र) VS. TS. Br.
मर्क m. a demon presiding over various sicknesses of childhood Pa1rGr2.
मर्क m. N. of a यक्षCat.
मर्क m. ( accord. to Un2. iii , 43 fr. मर्च्)the vital breath which pervades the body L. (others " wind " and " body ").
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--(शण्ड) an Asura; one of the four sons of शुक्र and a tutor of प्रह्लाद; फलकम्:F1: भा. VII. 5. 1-2, ४८-50; Br. III. 1. ७८; ७२. ७२, ८७; ७३. ६३-4; M. ४७. ४१; वा. ६५. ७७.फलकम्:/F seen by the Gods at the sacrifice; फलकम्:F2: M. ४७. ५४.फलकम्:/F one of the two disciples the other being शण्ड of शुक्र sent to help the Asuras; but he joined the camp of the Devas, the latter offering him a place in sacrifices. फलकम्:F3: Ib. ४७. २२४-31; वा. ९७. ७२ and ८६; ९८. ६३; १०८. ६०.फलकम्:/F
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
MARKA : See under the word Śaṇḍāmarka.
_______________________________
*7th word in left half of page 488 (+offset) in original book.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
1. Marka is found in one passage of the Rigveda,[१] where Roth[२] sees in the expression sūro markaḥ the ‘eclipse of the sun.’ Sāyaṇa[३] thinks the meaning is ‘purifying.’[४]
2. Marka is mentioned in the Taittirīya Saṃhitā[५] and elsewhere[६] as the Purohita, along with Śaṇḍa, of the Asuras, while Bṛhaspati is, of course, the Purohita of the gods. Marka is mentioned elsewhere also.[७] The name may quite possibly have Iranian affinities, as believed by Hillebrandt[८] and by Hopkins.[९] Hillebrandt[१०] also sees in a Gṛdhra mentioned in the Rigveda[११] and elsewhere[१२] a prototype of Marka.
- ↑ x. 27, 20.
- ↑ St. Petersburg Dictionary, s.v. He thinks, however, that if the word means ‘eclipse,’ it cannot be derived from the root mṛc, ‘injure.’
- ↑ As from the root mṛj, derivation from which is not phonetically justified.
- ↑ Ludwig cites this passage, in his essay on eclipses in the Rigveda (Proceedings of the Bohemian Academy, 1885), as a proof that the Vedic Ṛṣis knew of the moon as eclipsing the sun;
but see Whitney's reply, Journal of the American Oriental Society, 13, lxi et seq., and Sūrya. - ↑ vi. 4, 10, 1.
- ↑ Maitrāyaṇī Saṃhitā, iv. 6, 3;
Taittirīya Brāhmaṇa, i. 1, 1, 5;
Śatapatha Brāhmaṇa, iv. 2, 1, 4. - ↑ Vājasaneyi Saṃhitā, vii. 16, 17.
- ↑ Vedische Mythologie, 3, 442 et seq.
- ↑ Cf. Transactions of the Connecticut Academy of Arts and Sciences, 15, 49, n. 1.
- ↑ Op. cit., 1, 223 et seq.
- ↑ v. 77, 1.
- ↑ Taittirīya Āraṇyaka, iv. 29;
Maitrāyaṇī Saṃhitā, iv. 9, 19.
Cf. Eggeling, Sacred Books of the East, 26, 279 et seq.