शमी
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शमी, स्त्री, वृक्षविशेषः । शा~इ इति भाषा । (यथा, शाकुन्तले । ३ । “अवेहि तनयां ब्रह्मन्नग्निगर्भां शमीमिव ॥”) तत्पर्य्यायः । शक्तुफला २ शिवा ३ । इत्यमरः ॥ शक्तुफली ४ । इति शब्दरत्नावली ॥ शान्ता ५ तुङ्गा ६ कचरिपुफला ७ केशमथनी ८ ईशानी ९ लक्ष्मीः १० तपनतनया ११ इष्टा १२ शुभ- करी १३ हविर्गन्धा १४ मेध्या १५ दुरितदमनी १६ शक्तुफलिका १७ समुद्रा १८ मङ्गल्या १९ सुरभिः २० पापशमनी २१ भद्रा २२ शङ्करी २३ केशहन्त्री २४ शिवाफला २५ सुपत्रा २६ सुखदा २७ । अस्य गुणाः । रूक्षत्वम् । कषा- यत्वम् । रक्तपित्तातिसारनाशित्वञ्च । तत्फल- गुणाः । गुरुत्वम् । स्वादुत्वम् । रूक्षत्वम् । उष्णत्वम् । केशनाशित्वञ्च । इति राज- निर्घण्टः ॥ अपि च । “शमी शक्तुफला तुङ्गा केशहन्त्री शिवाफला । मङ्गल्या च तथा लक्ष्मीः शमीरः स्वल्पिका स्मृता ॥ शमी तिक्ता कटुः शीता कषाया रेचनी लघुः । कम्पकासश्रमश्वासकुष्ठार्शःकृमिजित् स्मृता ॥” इति भावप्रकाशः ॥ * ॥ शिम्बा । छिमडा इति भाषा । इत्यमरः ॥ वागुजिः । इति मेदिनी ॥ (कर्म्म । यथा, ऋग्- वेदे । ६ । २ । २ । “ईजे यज्ञेभिः शशमे शमीभिः ।” “शमीभिः कर्म्मभिः कृच्छ्रचान्द्रायणादिभिः ॥” इति तद्भाष्ये सायणः ॥)
शमी, [न्] त्रि, शान्तः । शमो विद्यतेऽस्य इत्यर्थे इन्प्रत्ययेन निष्पन्नमिदम् ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शमी स्त्री।
शमीवृक्षः
समानार्थक:शमी,सक्तुफला,शिवा
2।4।52।1।2
अल्पा शमी शमीरः स्याच्छमीसक्तुफला शिवा। पिण्डीतको मरुबकः श्वसनः करहाटकः॥
: अल्पशमी
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
शमी स्त्री।
शिम्बा
समानार्थक:शमी,शिम्बा
2।9।23।1।2
शूकोऽस्त्री श्लक्ष्णतीक्ष्णाग्रे शमी शिम्बा त्रिषूत्तरे। ऋद्धमावसितं धान्यं पूतं तु बहुलीकृतम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शमी [śamī], [शम्-इन् वा ङीप्] (शमि sometimes)
N. of a tree (said to contain fire); अग्निगर्भां शमीमिव Ś.4.3; Ms.8.247; ध्रुवं स नीलोत्पलपत्रधारया शमीलतां छेत्तुमृषिर्व्यवस्यति Ś.1.18; Y. 1.32.
A pod, legume.
A particular measure.-Comp. -कुणः the time when the Śamī tree bears fruit; P.V.2.24.
गर्भः an epithet of fire.
a Brāhmaṇa, one belonging to the sacerdotal or priestly class.-धान्यम् any pulse or grain growing in pods, leguminous grain. -रोहः an epithet of Śiva. -पत्री Mimosa Pudica, a kind of sensitive planet.
शमी [śamī] मि [mi] रः [rḥ], (मि) रः A small variety of the Śamī tree.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शमी f. (See. शमि)effort , labour , toil RV. VS.
शमी f. ( शमी)the शमीtree , Prosopis Spicigera or( accord. to others) Mimosa Suma (possessing a very tough hard wood supposed to contain fire See. Mn. viii , 247 Ragh. iii , 9 ; it was employed to kindle the sacred fire , and a legend relates that पुरू-रवस्generated primeval fire by the friction of two branches of the शमीand अश्वत्थtrees) AV. etc.
शमी f. a legume , pod(See. -जाति)
शमी f. a partic. measure(See. चतुह्-श्)= वल्गुलीor वाग्न्जिL.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--a son of शूर, and father of प्रतिक्षत्र. वा. ९६. १३७; Vi. IV. १४. २३.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ŚAMĪ : A king, son of Uśīnara. (Bhāgavata, 9th Skandha).
_______________________________
*11th word in right half of page 679 (+offset) in original book.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śamī is the name of a tree in the Atharvaveda[१] and later.[२] It is described in the Atharvaveda[३] as destructive to the hair,[४] as producing intoxication, and as broad-leaved. These characteristics are totally wanting in the two trees, Prosopis spicigera or Mimosa suma, with which the Śamī is usually identified.[५] From the soft wood of the Śamī was formed the lower of the two sticks (araṇī) used for kindling the sacred fire,[६] the upper one (the drill) being of Aśvattha. The fruit of the tree is called Śamīdhānya.[७]
- ↑ Av. vi. 11, 1;
30, 2, 3. - ↑ Taittirīya Saṃhitā, v. 1, 9, 6;
4, 7, 4 (for the lower araṇī);
Kāṭhaka Saṃhitā, xxxvi. 6;
Taittirīya Brāhmaṇa, i. 1, 3, 11 et seq.;
6, 4, 5;
Śatapatha Brāhmaṇa, ii. 5, 2, 12;
ix. 2, 3, 37, etc. - ↑ Av. vi. 30, 2. 3.
- ↑ In the Dhanvantarīya Nighaṇṭu, p. 188 (ed. Poona), the Śamī and its fruit are said to destroy the hair.
- ↑ See Roth in Whitney, Translation of the Atharvaveda, 302.
- ↑ Av. vi. 11, 1;
Śatapatha Brāhmaṇa, xi. 5, 1, 15;
Cf. 13;
iii. 4, 1, 22;
Taittirīya Saṃhitā, v. 1, 9, 6;
4, 7, 4. - ↑ Śatapatha Brāhmaṇa, i. 1, 1, 10.
Cf. Zimmer, Altindisches Leben, 59, 60.