विकिशब्दकोशः

सूर्यः

दिनेशः, अर्कः

दिनेशः

सम्स्कृतम्

सम्पाद्यताम्

नामः

सम्पाद्यताम्

पदोत्पत्ति

सम्पाद्यताम्

पर्यायपदानि

सम्पाद्यताम्

अनुवादाः

सम्पाद्यताम्

फलकम्:തർജ്ജമ-മേലഗ്രം

फलकम्:തർജ്ജമ-മധ്യം

फलकम्:തർജ്ജമ-അടിഭാഗം

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

सम्पाद्यताम्

Apte

सम्पाद्यताम्
 

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


सूर्यः [sūryḥ], [सरति आकाशे सूर्यः, यद्वा सुवति कर्मणि लोकं प्रेरयति; cf. Sk. on P.III.1.114]

The sun; सूर्ये तपत्यावरणाय दृष्टेः कल्पेत लोकस्य कथं तमिस्रा R.5.13. [In mythology, the sun is regarded as a son of Kaśyapa and Aditi. He is represented as moving in a chariot drawn by seven horses, with Aruṇa for his charioteer. He is also represented as all-seeing, the constant beholder of the good and bad deeds of mortals. Samjñā (or Chhāyā or Aśvinī) was his principal wife, by whom he had Yama and Yamunā, the two Aśvins and Saturn. He is also described as having been the father of Manu Vaivasvata, the founder of the solar race of kings.]

The tree called Arka.

The number 'twelve' (derived from the twelve forms of the sun).

The swallow-wort.

N. of Śiva. -Comp. -अपायः sunset; सूर्यापाये न खलु कमलं पुष्यति स्वामभिख्याम् Me.82. -अर्ष्यम् the presentation of an offering to the sun. -अश्मन् m. the sun-stone. -अश्वः a horse of the sun. -अस्तम् sunset. -आतपः heat or glare of the sun, sunshine. -आलोकः sunshine.

आवर्तः a kind of sun-flower.

a head-ache which increases or diminishes according to the course of the sun (Mar. अर्धशिशी). -आह्व a. named after the sun. (-ह्वः) the gigantic swallow-wort. (-ह्वम्) copper. -इन्दुसंगमः the day of the new moon (the conjunction of the sun and moon); दर्शः सूर्येन्दुसंगमः Ak. -उत्थानम्, -उदयः sunrise.

ऊढः 'brought by the sun', an evening guest; संप्राप्तो यो$तिथिः सायं सूर्योढो गृहमेधिनाम् । पूजया तस्य देवत्वं लभन्ते गृहमेधिनः ॥ Pt.1.17.

the time of sunset. -उपस्थानम्, -उपासना attendance upon or worship of the sun; V.1. -कमलम् the sun-flower, a heliotrope.

कान्तः the sun-stone, sun-crystal; स्पर्शानुकूला इव सूर्यकान्तास्तदन्यतेजो$भिभवाद्वमन्ति । Ś.2.7.

a crystal. -कान्ति f.

sun-light.

a particular flower.

the flower of sesamum. -कालः day-time, day. ˚अनलचक्रम् a particular astrological diagram for indicating good and bad fortune.

ग्रहः the sun.

an eclipse of the sun.

an epithet of Rāhu and Ketu.

the bottom of a water-jar. -ग्रहणम् a solar eclipse. -चन्द्रौ (also सूर्याचन्द्रमसौ) m. du. the sun and moon.

जः, तनयः, पुत्रः epithets of Sugrīva; यो$हं सूर्यसुतः स एष भवतां यो$यं स वत्सो$ङ्गदः Mv. 5.55.

of Karṇa.

of the planet Saturn.

of Yama. -जा, -तनया the river Yamunā. -तेजस् n. the radiance or heat of the sun. -द्वारम् the way of the sun; उत्तरायण q. v.; सूर्यद्वारेण ते विरजाः प्रयान्ति यत्रामृतः स पुरुषो ह्याव्ययात्मा Muṇḍ.1.2.11. -नक्षत्रम् that constellation (out of the 27) in which the sun happens to be.-पर्वन् n. a solar festival, (on the days of the solstices, equinoxes, eclipses &c.). -पादः a sun-beam.

पुत्री lightning.

the river Yamunā. -प्रभव a. sprung or descended from the sun; क्व सूर्यप्रभवो वंशः क्व चाल्पविषया मतिः R.1.2. -फणिचक्रम् = सूर्यकालानलचक्रम् q. v. above. -बिम्बः the disc of the sun. -भक्त a. one who worships the sun. (-क्तः) the tree Bandhūka or its flower. -मणिः the sunstone. -मण्डलम् the orb of the sun. -मासः the solar month.

यन्त्रम् a representation of the sun (used in worshipping him).

an instrument used in taking solar observations. -रश्मिः a ray of the sun, sun-beam; Ms.5.133. -लोकः the heaven of the sun. -वंशः the solar race of kings (who ruled at Ayodhyā). -वर्चस् a. resplendent as the sun. -वारः Sunday. -विलोकनम् the ceremony of taking a child out to see the sun when four months old; cf. उपनिष्क्रमणम्. -संक्रमः, -संक्रातिः f. the sun's passage from one zodiacal sign to another.-संज्ञम् saffron. -सारथिः an epithet of Aruṇa. -सिद्धान्तः a celebrated astronomical work (supposed to have been revealed by the god Sun). -स्तुतिः f., -स्तोत्रम् a hymn addressed to the sun. -हृदयम् N. of a hymn to the sun.

"https://sa.wiktionary.org/w/index.php?title=सूर्यः&oldid=507058" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्