वसुधा
संस्कृतम्
सम्पाद्यताम्- वसुदा, पृथ्वी, पृथिवी, मही, मृत्तिका, भूमिः, उर्वी, क्ष्मा, धरा, धरित्री, भूतधारिणी, विश्र्वंभरा, क्षितिः, धरणी, भूः, मेदिनी, अन्तर्नेमिः, अचला, वसुंधरा, सुरभिः, अनन्ता, अदितिः, अद्रिकीला, अचलकीला, अब्धिद्वीपा, अब्धिवस्त्रा, अम्बरस्थली, अर्णवनेमिः, अविषी, अव्यथिषी, इडा, इडिका, इरा, इलिका, उदधिमेखला, उदधिवस्त्रा, उरूची, उर्वरा, एधिनी, काक्ष्यपी, कीलिनी, कुम्भिनी, केलिशुषिः, क्रोडकान्ता, कृषिः, क्षा, क्षान्ता, क्षौणी, क्षोणि, गन्धमातृः, गात्रा, गिरिस्तनी, गोत्रा, गोत्रकीला।
नामम्
सम्पाद्यताम्- वसुदा नाम भूमिः, पृथिवी।
लिङ्ग
सम्पाद्यताम्| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | वसुदा | वसुदे | वसुदाः |
| सम्बोधनप्रथमा | वसुदे | वसुदे | वसुदाः |
| द्वितीया विभक्तिः | वसुदाम् | वसुदे | वसुदाः |
| तृतीया विभक्तिः | वसुदया | वसुदाभ्याम् | वसुदाभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | वसुदायै | वसुदाभ्याम् | वसुदाभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | वसुदायाः | वसुदाभ्याम् | वसुदाभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | वसुदायाः | वसुदयोः | वसुदानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | वसुदायाम् | वसुदयोः | वसुदासु |
धरा - आकारन्तः स्त्रीलङ्गम् ।
अर्थः - भूमिः । अमरः -
- क्ष्मा
- रत्नगर्भा
- रसा
- गोत्रा,
- इला,
- भूतधात्री,
- सागराम्बरा,
- अनन्ता,
- स्थिरा
- वसुन्धरा
- विपुला
- क्षमा,
- अचला
- विश्वम्भरा,
- ज्या
- सर्वंसहा
- उर्वी,
- क्षोणी,
- पृथ्वी,
- क्षितिः
- मही
- धात्री,
- कुम्भिनी,
- भूमिः,
- मेदिनी,
- गह्वरी
- धरणी,
- काश्यपी,
- वसुमती,
- धरित्री
- जगती
- पृथिवी
- अवनिः
- कुः ।
- गौः
अनुवादाः
सम्पाद्यताम्यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वसुधा, स्त्री, (वसूनि रत्नानि दधाति धारय- तीति । धा + कः । सुवर्णादीनामाकरत्वात् तथात्वम् ।) पृथिवी । इत्यमरः ॥ (यथा, साहित्यदपणे १० परिच्छेदे । “राज्ये सारं वसुधा वसुधायां पुरं पुरे सौधम् । सौधे तल्पं तल्पे वराङ्गना सर्व्वस्वम् ॥” * ॥ वसुधनं दधाति दत्ते इति । धा + क्विप् । धन- दातरि, त्रि । यथा, वाजसनेयसंहितायाम् । २७ । १५ । “वसुश्चेतिष्ठो वसुधातमश्च ॥” “वसुधातमः वसूनां धनानां दातृतमः । क्विब- न्तात् तमप् ।” इति तद्भाष्ये महीधरः ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वसुधा स्त्री।
भूमिः
समानार्थक:भू,भूमि,अचला,अनन्ता,रसा,विश्वम्भरा,स्थिरा,धरा,धरित्री,धरणि,क्षोणि,ज्या,काश्यपी,क्षिति,सर्वंसहा,वसुमती,वसुधा,उर्वी,वसुन्धरा,गोत्रा,कु,पृथिवी,पृथ्वी,क्ष्मा,अवनि,मेदिनी,मही,विपुला,गह्वरी,धात्री,गो,इला,कुम्भिनी,क्षमा,भूतधात्री,रत्नगर्भा,जगती,सागराम्बरा,इडा,भूत,इरा,रोदस्,रोदसी
2।1।3।1।3
सर्वंसहा वसुमती वसुधोर्वी वसुन्धरा। गोत्रा कुः पृथिवी पृथ्वी क्ष्मावनिर्मेदिनी मही॥ विपुला गह्वरी धात्री गौरिला कुम्भिनी क्षमा। भूतधात्री रत्नगर्भा जगती सागराम्बरा।
अवयव : भूरन्ध्रम्,मृद्
: अतिनिम्नप्रदेशः, कुमुदयुक्तदेशः, सर्वसस्याढ्यभूमिः, निर्जलदेशः, हलाद्यकृष्टभूमिः, शरावत्याः_अवधेः_प्राग्दक्षिणदेशः, शरावत्याः_अवधेः_पश्चिमोत्तरदेशः, भारतस्य_पश्चिमसीमाप्रदेशः, भारतभूमेः_मध्यदेशः, विन्ध्यहिमाद्रिमध्यदेशः, नडाधिकदेशः, कुमुदबहुलदेशः, बहुवेदसदेशः, बालतृणबहुलदेशः, सपङ्कदेशः, जलाधिकदेशः, अश्मप्रायमृदधिकदेशः, वालुकाबहुलदेशः, सिकतायुक्तदेशः, नद्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, वृष्ट्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, स्वधर्मपरराजयुक्तदेशः, सामान्यराजयुक्तदेशः, नद्यादिसमीपभूमिः, पाषाणादिनिबद्धा_भूः, गृहरचनापरिच्छिन्नदेशः, गृहरचनावच्छिन्नवास्तुभूमिः, ग्रामादिसमीपदेशः, पर्वतः, मेखलाख्यपर्वतमध्यभागः, पर्वतसमभूभागः, अद्रेरधस्थोर्ध्वासन्नभूमिः, यागार्थं_संस्कृतभूमिः, स्वभूमिः, पर्वतादयः, विजनः, अश्वेन_दिनैकाक्रमणदेशः, भयङ्करयुद्धभूमिः, प्रेतभूमिः, यज्ञे_स्तावकद्विजावस्थानभूमिः, ऊषरदेशः, देशः, जन्मभूमिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वसुधा¦ स्त्री वसूनि धीयन्तेऽस्यां धा घञर्थे आधारे क, वसूनि दधाति घा--क वा। पृथिव्याम् अमरः
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वसुधा¦ f. (-धा) The earth. E. वसु wealth, धा to have or contain, affs. क and टाप् |
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वसुधा/ वसु--धा mfn. producing wealth , liberal(688802 -तमmfn. , 688802.1 -तरmfn. more or most -lliberal) AV. VS. TS.
वसुधा/ वसु--धा f. the earth
वसुधा/ वसु--धा f. a country , kingdom Mn. MBh. Ka1v. etc.
वसुधा/ वसु--धा f. the ground , soil VarBr2S.
वसुधा/ वसु--धा f. earth (as a material) R.
वसुधा/ वसु--धा f. N. of लक्ष्मीVishn2.
वसुधा/ वसु--धा f. an anapaest Pin3g.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--(also वसुन्धरा); ety. of. Br. II. ३७. 1; ३६. २२६; वा. ६३. 1.
(II)--the deity to be remembered in install- ing a new image; the presiding deity is शर्व. M. २६५. ३८, ४०. [page३-176+ २३]
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
VASUDHĀ : Daughter of Narmadā, a Gandharva woman. Narmadā had three daughters Sundarī, Ketu- matī and Vasudhā. (For more details see under Puṣpot- kaṭā).
_______________________________
*2nd word in left half of page 838 (+offset) in original book.